Adaptogeny, coraz bardziej popularne w świecie zdrowia i dobrego samopoczucia, to naturalne substancje uznawane za pomocne w zwalczaniu stresu fizycznego i psychicznego. Te unikatowe zioła i rośliny stały się nie tylko popularnym suplementem diety, ale również integralną częścią badań nad nootropikami i ich wpływem na poprawę pracy mózgu. Niniejszy przewodnik skupia się na fundamentalnym wyjaśnieniu adaptogenów, ich roli w poprawie kondycji mentalnej, oraz podsumowuje najnowsze badania naukowe na ich temat.
Definicja i działanie adaptogenów
Adaptogeny to klasy roślin, które mają zdolność “adaptacji” organizmu do różnych stresorów, m.in. środowiskowych czy emocjonalnych. Według klasycznej definicji, aby związek mógł być uznany za adaptogen, musi spełniać trzy kryteria:
1. Jest nietoksyczny w normalnych dawkach.
2. Wspomaga homeostazę organizmu poprzez regulację systemów odpornościowego, nerwowego i endokrynnego.
3. Zwiększa odporność organizmu na stres.
Mechanizm działania adaptogenów jest związany głównie z ich wpływem na osie hipotalamus-przysadka-nadnercza (HPA) oraz na regulację molekularnych mediatorów stresu, takich jak kortyzol.
Adaptogeny jako nootropiki
Nootropiki, znane też jako „leki na inteligencję” lub „ulepszacze umysłu”, to substancje, które mogą poprawiać funkcje poznawcze, takie jak pamięć, kreatywność czy motywacja, u zdrowych osób. Adaptogeny, takie jak Rhodiola rosea, Ashwagandha (Withania somnifera), lub Żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus), są badane pod kątem ich potencjalnych właściwości nootropowych. Składniki te mogą zwiększać odporność na stres psychiczny, co wpływa korzystnie na funkcje poznawcze i stan umysłu.
Wybrane badania i ich wyniki
1. **Rhodiola rosea** – jedno z badań wykazało, że ekstrakt z tej rośliny może efektywnie zwiększać wytrzymałość na zmęczenie oraz poprawiać wydajność umysłową, szczególnie w sytuacjach stresowych [1].
2. **Ashwagandha** – badanie opublikowane w „Journal of Alternative and Complementary Medicine” wykazało, że regularne stosowanie Ashwagandha może przyczynić się do poprawy funkcji poznawczych i wydolności umysłowej [2].
3. **Żeń-szeń syberyjski** – w badaniach wykazano, że może on zwiększać mentalną i fizyczną wydajność, pomaga również w adaptacji do dużego stresu fizycznego i psychicznego [3].
Dawkowanie i bezpieczeństwo
Jak w przypadku każdego suplementu diety, dawkowanie adaptogenów powinno być dostosowane indywidualnie i zalecane przez specjalistę zdrowia. Chociaż adaptogeny są uznawane za bezpieczne dla większości ludzi, mogą interagować z niektórymi lekami i nie są zalecane dla kobiet w ciąży czy karmiących piersią.
Podsumowanie
Adaptogeny, oferując szerokie spektrum korzyści dla zdrowia psychicznego i fizycznego, są interesującą opcją jako nootropiki i naturalne środki wspierające odporność na stres. Ich rola w poprawie pracy mózgu i ogólnego samopoczucia sprawia, że zyskują one na znaczeniu wśród suplementów diety.
Referencje:
- Olsson, E. M., von Schéele, B., & Panossian, A. G. (2009). A randomised, double-blind, placebo-controlled, parallel-group study of the standardised extract shr-5 of the roots of Rhodiage rosea in the treatment of subjects with stress-related fatigue. Planta Medica, 75(2), 105-112.
- Chandrasekhar, K., Kapoor, J., & Anishetty, S. (2012). A Prospective, Randomized Double-Blind, Placebo-Controlled Study of Safety and Efficacy of a High-Concentration Full-Spectrum Extract of Ashwagandha Root in Reducing Stress and Anxiety in Adults. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 18(7), 611-616.
- Kuo, J., Chen, K. W., Cheng, I. S., Tsai, P. H., Lu, Y. J., & Lee, N. Y. (2010). The effect of eight weeks of supplementation with Eleutherococcus senticosus on endurance capacity and metabolism in human. Chinese Journal of Physiology, 53(2), 105-111.