Jak działają adaptogeny na nasz organizm?
Adaptogeny, grupa naturalnych składników roślinnych, coraz częściej znajdują swoje miejsce w codziennym życiu osób dbających o zdrowie i wydajność umysłową. Jako suplementy diety, są one promowane przede wszystkim za ich zdolność do poprawy adaptacji organizmu do stresu oraz poprawy pracy mózgu. W ostatnich latach ich popularność wzrosła także dzięki możliwościom, które oferują jako nootropiki – substancje, które mogą optymalizować wydajność poznawczą i mentalną. W tym artykule przyjrzemy się bliżej, skąd bierze się ich fenomen i jak naukowo można wyjaśnić ich działanie.
Czym są adaptogeny?
Adaptogeny to naturalne substancje (przeważnie pochodzenia roślinnego), które pomagają organizmowi adaptować się do stresu oraz zmniejszać jego negatywne skutki. Za adaptogeny uznaje się takie rośliny jak Rhodiola rosea, Ashwagandha (Withania somnifera), Żeń-szeń (Panax ginseng), oraz wiele innych. Główną cechą adaptogenów jest ich zdolność do stabilizacji fizjologicznych procesów i wspierania homeostazy, co jest kluczowe w utrzymaniu optimalnego stanu zdrowia.
Jak adaptogeny wpływają na organizm?
Regulacja osi HPA
Oś HPA (hipotalamus-przysadka-nadnercza) odpowiada za reakcje stresowe w organizmie. Adaptogeny wpływają na tę oś, modularizując wydzielanie kortyzolu, znanego jako hormon stresu. Następuje to poprzez stabilizację poziomów neuroprzekaźników oraz hormonów, takich jak adrenalina i noradrenalina. Dzięki temu organizm może łatwiej radzić sobie ze stresem, co przekłada się na lepszą równowagę psychiczną i mniejsze ryzyko wypalenia.
Wpływ na funkcje kognitywne
Jako nootropiki, adaptogeny przyczyniają się do poprawy funkcji kognitywnych takich jak koncentracja, pamięć czy szybkość przetwarzania informacji. Mechanizm ten jest części często powiązany z wpływem na neurotransmitery takie jak serotoninę i dopaminę, które odgrywają kluczową rolę w procesach poznawczych.
Badania i ich wyniki
Wiele studiów podjęło próbę zrozumienia i potwierdzenia działania adaptogenów. Na przykład, badania prowadzone na Rhodiolę rosea potwierdziły jej efektywność w zwiększaniu wytrzymałości psychicznej i fizycznej, a także w poprawie funkcji poznawczych.
Przegląd badań:
- Panossian A, Wikman G. (2010). „Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress—Protective Activity.” Dostęp [tu](https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3991026/).
- Jówko E. (2018). „Adaptogeny w sporcie i ich rola w wspomaganiu adaptacji do wysiłków fizycznych.” Dostęp [tu](https://www.researchgate.net/publication/323791631_Adaptogeny_w_sporcie_i_ich_rola_w_wspomaganiu_adaptacji_do_wysilkow_fizycznych).
- Candelario M et al. (2015). „Direct evidence for GABAergic activity of Withania somnifera on mammalian ionotropic GABAA and GABAρ receptors.” Journal of Ethnopharmacology, dostęp [tu](https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0378874115003363).
Podsumowanie
Adaptogeny, jako suplementy diety, oferują szereg korzyści dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Ich rola jako nootropików także zyskuje na znaczeniu w kontekście poprawy pracy mózgu i funkcji kognitywnych. Obiecujące wyniki badań naukowych potwierdzają to, co przez wieki było znane w medycynie ludowej różnych kultur. Niemniej jednak, jak każdy suplement, adaptogeny powinny być stosowane po konsultacji z lekarzem, zwłaszcza w kontekście interakcji z innymi lekami i stanami zdrowotnymi.
Przyjmowanie adaptogenów może być jednym z elementów zdrowego stylu życia, ale nie zastąpi ono zbilansowanej diety, regularnych ćwiczeń oraz odpowiedniej ilości snu. Warto podchodzić do nich jako do wsparcia, a nie cudownego rozwiązania wszystkich problemów zdrowotnych i kognitywnych.